Historie van het stadhuis

Het stadhuis van Utrecht staat op een plek met een lange geschiedenis. Tijdens archeologisch onderzoek zijn eikenhouten palen aangetroffen. Deze palen komen waarschijnlijk uit het jaar 806. In die tijd zag de plek waar nu het stadhuis staat er heel anders uit. Ook in de jaren daarna is er veel gebeurd.

Het stadhuis onder water

Rond 900 bestond de Oudegracht nog niet. Er was wel veel ander water. Bij de huidige Oudegracht en de Ganzenmarkt lag de rivier de Rijn. Handelaren konden via de Rijn dichtbij de pakhuizen komen. Er werden dijken en damwanden aangelegd om overstromingen tegen te gaan. Bij het stadhuis zijn daar sporen van gevonden.

Rond het jaar 1170 kwam een groot deel van de stad onder water te staan. Daarom werd een deel van de stad in de 12e en 13e eeuw opgehoogd. Ook op de plek van het stadhuis werd het land opgehoogd.

De bouw van het stadhuis

13^e tot 18^e eeuw

Kort na het ophogen werd het eerste huis van tufsteen gebouwd. Huis ‘Lichtenberg’ werd gebouwd op de plek waar nu de hoge pilaren van het stadhuis staan. De basis en de kelders zijn er nog steeds.

Het grootste gedeelte van het huis werd in de 13^e eeuw verwoest door een grote brand. Tijdens het herbouwen werd van de westgevel de voorkant gemaakt. Zo kwam huis Lichtenberg aan de Oudegracht te liggen.

Op het erf van Lichtenberg kwamen steeds meer nieuwe huizen van baksteen. In huis ‘Hasenberg’ zaten vanaf 1343 de rechters van de stad. Dit zien we als het begin van het Utrechtse stadsbestuur op deze plek.

Tussen 1537 en 1546 vond er een grote verbouwing plaats. Keizer Karel V wilde de huizen geschikt maken voor het hele Utrechtse stadsbestuur. Op hetzelfde moment werd de gevel in renaissance stijl voor huis Hasenberg gebouwd. De huizen Lichtenberg bleven hun oude, middeleeuwse uiterlijk houden. 

Aan de Vismarktzijde werd in de 17^e eeuw een renaissancegevel gebouwd. Tot 1826 zag de het stadhuis er zo uit vanaf de Stadhuisbrug.

19^e en 20^e eeuw

Rond 1830 moesten de huizen Lichtenberg en Hasenberg weg. Er kwam een nieuw stadhuis dat rond 1830 af was. De bouw van het stadhuis was geïnspireerd door de Griekse bouwkunst. In het gebouw moest het hele stadsbestuur passen. Het stadsbestuur had in de tijd van Napoleon veel nieuwe taken gekregen.

In 1848 werd het stadhuis verder naar achteren uitgebreid. Zo ontstond voor het eerst in de geschiedenis een stadhuis dat groot genoeg was voor de taken van het stadsbestuur. De stad groeide snel en er kwamen meer taken bij. Het stadhuis werd al snel weer te klein. Diensten van de gemeente kregen een andere plek in de stad.

Rond 1930 werd het stadhuis nog verder uitgebreid. Er kwamen een aantal panden in rondom het stadhuis bij. In 1940 kwam er een nieuw apart gebouw voor Burgerzaken.

Renovatie in 2000

In 2000 werd het stadhuis weer helemaal vernieuwd. Het monumentale gedeelte werd gerenoveerd en er kwam een nieuwbouwgedeelte. We zien nog steeds dat op deze plaats honderden jaren lang een stadsbestuur zat. Het 19^e-eeuwse stadhuis is voor een groot deel bewaard gebleven. Oudere sporen zijn terug te zien. Zelfs het allereerste huis Lichtenberg!

Architect Enric Miralles

De Spaanse architect Enric Miralles (1955-2000) kreeg in 1997 de opdracht om van het stadhuis een open en bereikbaar gebouw te maken. Miralles had veel respect voor de geschiedenis. Hij combineerde geschiedenis graag met nieuwe architectuur. Daarom kreeg Miralles de opdracht. De geschiedenis van het stadhuis moest weer zichtbaar worden volgens hem. Helaas overleed hij kort voor de oplevering.

Van doolhof tot open en ruimtelijk

Voor de renovatie was het stadhuis een vol gebouw met veel gangen en ruimtes. Het gebouw is nu open. De historische opbouw van de middeleeuwse panden is goed te zien. Oude scheidingsmuren zijn weer te herkennen. Met deze muren waren de oude grachtenpanden met elkaar verbonden. De vloerbedekking geeft de overgangen tussen de panden aan. De vloerbedekking is anders op deze plekken.

De hoofdingang van het stadhuis werd verplaatst naar een andere kant. Hierdoor ontstond een nieuw plein. Het nieuwe gedeelte van het stadhuis kwam daardoor niet aan de achterkant te liggen maar aan dit plein.

Renovatie 2018-2019

De buiten- en binnenkant van het gebouw zijn opgeknapt. Het gebouw is duurzamer en veiliger gemaakt. Architectenbureau Van Hoogevest heeft het ontwerp gemaakt voor de renovatie. De renovatie en herinrichting is uitgevoerd met respect voor het werk van architect Enric Miralles.

Meer informatie geschiedenis stadhuis

• Virtuele reconstructie met de ontwikkeling van het stadhuis en de omgeving vanaf 1528.
• Boek 'Een waardig huis der stad' over de geschiedenis van het Utrechtse stadhuis.
• Brochure 'Gevels Utrechts stadhuis gereinigd met licht' (renovatie 2000).