Praktijkvoorbeelden maatschappelijk verantwoord inkopen

Op woensdag 21 juni 2023 werd bij Rijnvliet een proeftuin aangelegd van biobased asfalt. Klinkt als niet bijzonder, maar is het wel degelijk. Het is zelfs een landelijke primeur! Er zijn op 4 plekken in Nederland tegelijk deze proefvakken aangelegd. Het gaat om Harsfalt. Dit is het eerste asfaltmengsel, waarbij bitumen is vervangen door een 100% biologisch bindmiddel. Asfalt met een 100% biologisch bindmiddel is een belangrijke en grote ontwikkeling van de bioasfaltindustrie om de Nederlandse wegen de komende jaren toekomstbestendig te maken. Het draagt bij aan de verlaging van fossiele grondstoffen en aan het behalen van de klimaatdoelstellingen 2030.

Wat is harsfalt?

In harsfalt is het bitumen, dat gewonnen wordt uit ruwe olie, vervangen door een 100% biologisch bindmiddel. Dit bindmiddel bevat een mix van biologische oliën, hars en lignine uit olifantsgras. Alle bestanddelen en het mengsel zijn door het Asfalt Kenniscentrum onderzocht op onder andere gezondheid, milieu, herbruikbaarheid, materiaaleigenschappen en mengseleigenschappen. Gedurende vier jaar verzorgt het Asfalt Kenniscentrum jaarlijks de monitoring van de proefvakken. De initiatiefnemers, Mourik infra, NTP, Versluys Groep, Vermeulen Groep en Reinteninfra, zijn uiteraard blij en trots met dit innovatieve product.

Eurest verzorgt de catering bij de gemeente Utrecht. Dit gebeurt zoveel mogelijk op duurzame wijze. Marcel Wille is eindverantwoordelijke voor “alles culinair” in het restaurant van de gemeente Utrecht, waar op drukke dagen ruim 800 collega’s komen lunchen. “Een dienstverlening om verspilling zoveel mogelijk tegen te gaan. En als we het hebben over verspilling, dan onderscheiden we hier 3 pijlers: verpakkingsmaterialen, voedsel en mensen. En met name de investering in mensen is voor ons van onschatbare waarde.”

Samenwerking met The Colour Kitchen

Er werken 27 mensen van Eurest bij het restaurant van de gemeente Utrecht. Daarbij werkt Eurest een aantal jaren ook samen met The Colour Kitchen, en is het (bedrijf) restaurant een doorstroomlocatie voor mensen die om uiteenlopende redenen geen werk hebben, maar dat wel willen. Ze volgen 6 maanden een opleiding in de keuken en Compass belooft een eerste tijdelijk contract, of bij de locatie waar Marcel en zijn team werkt, of bij een van de andere locaties. Volgens Marcel is de grootste verandering de manier van samenwerken, en met name hoe er wordt samengewerkt. “Vroeger hadden we met mij erbij 4 zelfstandig werkende koks. Die wisten wat ze moesten doen. Nu werken we met maatjes (buddy’s), die gekoppeld zijn aan een zelfstandig werkend kok. Dit betekent in de praktijk veel overleg, bespreken en geduld. Die beginnen gewoon met eten klaarmaken en al doende ontstaat er een samenwerking.”

Tegengaan voedselverspilling

Eurest gebruikt een nieuw weegsysteem om inzichtelijk te maken hoeveel afval er over is op een dag en wat voor afval dit is. Marcel is zeer enthousiast over het systeem: “Het geeft ons zulke waardevolle informatie als het gaat om voedsel wat overblijft. Het werken met het systeem was in het begin best wennen voor de koks. Maar dat dat is nu echt ingebakken.”
Eurest heeft daarbij samenwerkingen met bedrijven die voedsel redden van de afvalcontainer. Ze gebruiken zoveel mogelijk lokale producten en hun plantaardige afval wordt opgehaald. Zo is er een samenwerking met De Clique in Utrecht. Zij halen overgebleven voedselresten op om bijvoorbeeld compost van te maken. Marcel: “Het mooie is dat wij de kruiden die van de compost verbouwd worden, gedroogd inkopen om thee van te zetten. Zo krijg je echt een circulaire keten. Een mooi voorbeeld daarvan is ook ons koffiedik, dat apart wordt ingeleverd, en gebruikt wordt om oesterzwammen op te kweken. De oesterzwammen worden verwerkt in gerechten in het bedrijfsrestaurant.”

Voorkomen verpakkingsmateriaal

Ook op het gebied van het voorkomen van verpakkingsmaterialen timmert Eurest aan de weg. Denk aan het gebruik van de BillieCup bij de koffiebars in het stadskantoor en stadhuis. Toch is het tegengaan van verpakkingsmaterialen niet eenvoudig. Marcel: “Zeker in coronatijd hebben we wel wat stapjes terug moeten doen, omdat spullen echt met plastic verpakt moesten worden. Ons doel is uiteraard wel om dit zo veel mogelijk niet te doen. We moeten zelf natuurlijk ook het goede voorbeeld blijven geven. Zo is de bedrijfskleding die we aanhebben ook van gerecycled materiaal.”

Utrecht heeft 316 bushaltes met een groen dak. Op de daken ligt sedum. Utrecht is de eerste stad in Nederland die zoveel bushaltes heeft met een groen dak. De bushaltes helpen mee aan een gezonde leefomgeving.

Naast de 316 bushaltes met sedum dak hebben we 96 bushaltes met zonnepanelen. Alle haltes hebben LED-verlichting en een zitje van bamboe. We gebruiken sedum, omdat deze plant kan goed zonder water kan in droge perioden. Sedum heeft weinig onderhoud nodig. De mensen die het onderhoud doen rijden in elektrische auto’s.

Bij de aanbesteding van het nieuwe kunstgras hockeyveld van sportvereniging Kampong hebben we ingezet op duurzaamheid en hergebruik. Bij de vervanging van het veld is de bestaande fundering hergebruikt in de nieuwe veldconstructie. Dat leverde niet alleen winst op voor het milieu – vermeden transport en primaire grondstoffen - maar bleek ook financieel winstgevend.

Besparing op kosten, milieu en transport

Van de bestaande ondergrond kon alles bij elkaar zo’n 1.000 m³ lava en 1.000 m³ M3c zand opnieuw worden gebruikt. Dat scheelde zo’n 160 transporten met grote vrachtauto’s. Wat er teveel aan zand vrijkwam, is de nabije omgeving gebruikt voor een sportproject. Dankzij het hergebruik hoefde er ook geen grond afgevoerd en geen nieuwe materialen aangevoerd te worden. Dat scheelde weer zo’n 250 vrachtbewegingen met vrachtauto’s. Het asfalt dat vrijkwam bij het opruimen van de oude veldconstructie is naar de asfaltcentrale gegaan om weer nieuw asfalt van te maken.

In totaal leverde het hergebruik een kostenbesparing op van circa € 70.000, 15% van het totale budget voor de vervanging van het veld.

Gemeente zoekt win-winsituaties

Ook in andere sportprojecten zoeken we naar dit soort win-winsituaties. Of het nu is door kunstgras te hergebruiken, bomen en planten te verplaatsen, met ecologisch beheer of maatregelen om wateroverlast tegen te gaan; vaak blijken er allerlei slimme oplossingen mogelijk.

Bij opdrachten van omvang vragen wij onze leveranciers via social return om onder andere Utrechters met een afstand tot de arbeidsmarkt werk(ervaring) of een opleiding te bieden. Daarnaast kopen we steeds vaker producten en diensten in bij sociaal ondernemers die met kwetsbare Utrechters werken.

Social Impact Market

Opdrachten zetten we onder meer uit via Social Impact Market, een platform dat inkoopvragen van publieke en private organisaties koppelt aan het aanbod van sociale ondernemingen. Opgezet door Buy Social, een samenwerking van Social Enterprise NL en Social Impact Factory. Buy Social begeleidt opdrachtnemers bij het inkopen van producten en diensten bij sociaal ondernemers ter invulling van social return. Het Buy Social Leernetwerk zorgt daarnaast voor een omgeving waarin organisaties van elkaar kunnen leren en hun ervaringen en best practices uitwisselen.

‘Aan de slag in Utrecht’

Via de Social Impact Market heeft de gemeente bijvoorbeeld de teamdag van de gemeentelijke afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling (MO) ingekocht. Van workshops, muziek, catering en bediening, tot het dagvoorzitterschap, alles was ingekocht bij ‘Aan de slag in Utrecht’ (ADSU). Dit is een samenwerkingsverband van 14 partijen die cliënten begeleiden naar een zinvolle dagbesteding, vrijwilligerswerk of (on)betaald werk. De dag stond in het teken van het begeleiden van (kwetsbare) Utrechters naar een zinvolle dagbesteding. In de workshops kregen we een kijkje achter de schermen. Bijvoorbeeld in restaurant Hoge Weide van stichting Reinaerde, meubelwerkplaats Remake Meubel van Reinaerde, een creatieve sessie bij de Tussenvoorziening en een cursus ‘Herstel opPOTEN’ over de bijzondere relatie tussen mens en (hulp)hond. Ter afsluiting trad de band Spaghetti Abronara op, met cliënten en medewerkers van Abrona. De fietsen zijn gehuurd via Fietspunt en U-Stal. ADSU zet dit aanbod verder op de kaart bij bedrijven en organisaties die op zoek zijn naar dienstverlening voor Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en Social Return on Investment (SROI).

We kopen zoveel mogelijk schone voer- en vaartuigen in. Ook zijn werktuigen steeds vaker elektrisch. Dat is namelijk schoner en stiller. Bij de verbranding van fossiele brandstoffen als diesel of benzine komen stoffen vrij die slecht zijn voor het milieu en voor de gezondheid van onze inwoners. Liever kiezen we voor duurzame energiebronnen als stroom, gemaakt met zon en wind.

Rijden en varen

Ons eigen wagenpark is de afgelopen jaren flink schoner geworden en verkleind. We rijden nu door de stad met een flink aantal elektrische auto’s, scooters en elektrische fietsen. Ook varen er elektrische boten over de grachten om glas, papier en restafval op te halen. Alle scanauto’s voor parkeerhandhaving zijn elektrisch. En ook de veegvuilauto’s van wijkonderhoud en service worden vervangen voor elektrische exemplaren.

Zo hebben we voor de personenauto’s van de gemeente in maart 2018 een nieuw leasecontract gegund. We leasen alleen nog maar elektrische auto’s, tenzij de bedrijfsvoering hierdoor in het geding komt. Een uitzondering zijn bijvoorbeeld de zwaardere vrachtwagens die we gebruiken voor de huisvuilinzameling, hiervoor zijn nog weinig schonere alternatieven beschikbaar. Een duurzaam alternatief is biobrandstof, deze hebben we onlangs ook opnieuw aanbesteed. Dit alles zorgt ervoor dat we 30% minder CO₂ uitstoten. Daarnaast volgen we de ontwikkelingen op het gebied van waterstof op de voet.

Groenwerktuigen

Ook bij het kappen en snoeien van bomen gebruiken we steeds vaker elektrische werktuigen. De technologie ontwikkelt zich snel en daardoor kan steeds meer werk elektrisch worden gedaan. Op de landgoederen Amelisweerd en Rhijnauwen zijn duurzaamheid als een belangrijke eis opgenomen in de aanbesteding van het groenonderhoud. De groenmedewerkers en de aannemer werken hier nu grotendeels elektrisch. Standaard rijden er nu 3 elektrische voertuigen rond op de landgoederen.

Van het hout dat vrijkomt bij het onderhoud wordt landgoedmeubilair zoals banken, hekken en soms zelfs bruggen van gemaakt. Ook bij groenonderhoud in de stad gebruiken we liever elektrische werktuigen. Als we bomen in een woonwijk moeten snoeien, doen we dat met een elektrische zaag. Vergeleken met een motorzaag maakt die ook nog eens minder lawaai, met als voordeel dat de omwonenden minder last hebben van de werkzaamheden.

De weg is opnieuw ingericht als 30-kilometerzone met veel groen en volop ruimte voor fietsers en voetgangers.

Gezamenlijke visie op duurzaamheid

Bewoners, bedrijven en ondernemers hebben vooraf hun visie gegeven op een duurzame Croeselaan, onder begeleiding van Witteveen+Bos. Hun visie is verwerkt in de uitvraag voor de aanbesteding en later ook in het ontwerp. Aannemers met kennis van duurzaamheid en circulair bouwen zijn vooraf geraadpleegd in een marktconsultatie. Bij de aanbesteding konden marktpartijen zich onderscheiden op criteria voor milieuprestatie, circulaire economie, onderhoud en levensduurkosten, innovatie en social return. Aannemer Dura Vermeer won de aanbesteding.

Duurzaam en circulair resultaat

• Er zijn zo veel mogelijk bestaande en herbruikbare grondstoffen, materialen en elementen uit de Croeselaan of de directe omgeving gebruikt.
• De toegepaste materialen zijn vastgelegd in een materialenpaspoort (madaster) zodat we ook in de toekomst weten uit welke materialen de Croeselaan bestaat. Dit helpt bij het opnieuw gebruiken van de materialen.
• Het fietspad is gemaakt van een nieuw soort cementloos beton (Ramac) waarvoor bij de productie minder CO₂ vrijkomt.
• Langs de weg en in de brede middenberm is bovendien veel groen gekomen. Daar hebben we ook bomen geplant die op andere locaties weg moesten. 

Lees meer op CU2030

In opdracht van de gemeente Utrecht werkte Dusseldorp Infra, Sloop en Milieutechniek aan de circulaire sloop van Busremise Merwedekanaalzone. De busremise in Utrecht maakte plaats voor een nieuwbouwproject. Daarvoor moest het oude gebouw aan de Merwedekanaalzone gesloopt worden. We zetten een aanbesteding uit met daarin de vraag om zo veel mogelijk materialen uit de sloop te hergebruiken. Om de milieubelasting van het project zo laag mogelijk te houden, zette Dusseldorp ook in op een uitvoering met zo min mogelijk uitstoot. Dit deden ze door waar mogelijk elektrisch materieel in te zetten.

Omdat er nieuwe woningen in het gebied worden gebouwd, is ook de bodem gesaneerd. Hierbij zijn minerale olie en cyanide verwijderd. Het aanwezige asfalt is met een freesmachine verwijderd en terug geleverd aan een regionale asfaltcentrale. Het betonpuin is op locatie gebroken en wordt ingezet voor nieuw beton. Het mengpuin en de aanwezige granulaten zijn opnieuw gebroken en voorzien van de juiste keuringen. Deze worden ter plekke ingezet als fundatiemateriaal voor de (bouw)wegen.