Zorg voor meer waardering en een gelijkwaardige positie voor het (v)mbo

Knelpunten selectiemaatschappij

Het huidige Nederlandse onderwijssysteem kenmerkt zich door vroege selectie, gebaseerd op maar een klein deel van de talenten van kinderen. Dennis de Vries, wethouder mbo in Utrecht: “In het Nederlandse onderwijssysteem kijken we eigenlijk alleen naar cognitief talent: of je goed kunt rekenen en lezen. Natuurlijk zijn dat belangrijke vaardigheden, maar het kan niet zo zijn dat andere talenten er niet toe doen. Toch rust er een stigma op het vmbo- en het mbo, en zijn de ontwikkelingskansen van vmbo-leerlingen en mbo-studenten substantieel kleiner. Daar moeten we vanaf – en snel ook.”

Wie een hbo- of wo-opleiding volgt, heeft meer onderwijsjaren en krijgt meer kansen dan jongeren op het vmbo en mbo. De schoolreisjes van vmbo-leerlingen en mbo-studenten gaan niet naar het buitenland, ze mogen vaak niet (voluit) deelnemen aan het studentenleven en er is minder ruimte voor persoonlijke, sociale of professionele ontwikkeling. Ze gaan op jongere leeftijd werken – en betalen dus ook eerder belasting en dragen eerder pensioen af. Ook zijn er verschillen tussen hoeveel er vanuit de overheid wordt geïnvesteerd in studenten. Zo krijgen mbo-studenten jonger dan achttien jaar geen studiefinanciering. 

De ongelijkheid zet door op de arbeidsmarkt. Mbo-afgestudeerden worden lager ingeschaald en aanzienlijk lager beloond dan mensen met een hbo- of wo-diploma. Daarnaast is het mbo ondervertegenwoordigd binnen het bestuur en de politiek. 

Bouwstenen talentenmaatschappij: concrete voorstellen voor een sterker mbo

Toetsen en schooladviezen vooral ondersteunend
In de petitie wordt gepleit voor een nieuwe pedagogische visie op onderwijs. Onderwijs moet zich richten op de ontwikkeling van alle talenten. Dit betekent dat leerlingen en studenten de ruimte en het curriculum moeten krijgen om hun talenten en passie te ontdekken. Toetsen en schooladviezen zijn dan geen hard selectie- en vergelijkingsinstrument, maar ondersteunen de leerkracht bij het volgen van de ontwikkeling van leerlingen, op basis van ieders eigen kwaliteiten, talenten en behoeften.

Veel gemakkelijker overstappen
Het overstappen tussen onderwijsvormen en leerroutes moet gemakkelijker worden gemaakt. Ook een later selectiemoment is belangrijk, omdat het kan leiden tot meer kansengelijkheid – want: langer de tijd om je talenten te ontwikkelen –, minder stress bij jonge kinderen en minder segregatie. 

Zelfde financiële middelen en tijd voor (v)mbo’ers
Bij een gelijkwaardige positie van het (v)mbo hoort ook dat er gelijkwaardig in wordt geïnvesteerd. Alle leerlingen en studenten moeten voldoende tijd en dezelfde (financiële) mogelijkheden krijgen voor hun persoonlijke, sociale en professionele ontwikkeling, net zo veel als wo’ers en hbo’ers die nu al krijgen. 

Eerdere loopbaanbegeleiding
Voor een duurzaam toekomstperspectief is het belangrijk dat jongeren hun talenten kunnen inzetten daar waar de arbeidsmarkt hen de meeste kansen biedt.Concreet betekent dit dat er al vanaf jonge leeftijd – en dus niet pas op het mbo – sprake moet zijn van goede loopbaanbegeleiding, met aandacht voor kansrijke sectoren zoals de zorg, het onderwijs of de techniek. 

Talent belangrijker dan type diploma
Het type diploma mag niet bepalend zijn voor de mogelijkheden die jongeren krijgen na hun opleiding. In sollicitaties en gedurende hun loopbaan moet de focus liggen op relevante competenties, vaardigheden en (werk)ervaring. 

Eerlijk salaris
Ook al zijn mbo-ers bezig aan een opmars, het verschil in salaris tussen mbo’ers en hbo-ers is nog steeds erg groot, zeker in relatie tot de grote schaarste aan vakmensen. Mensen met een mbo-diploma verdienen een eerlijk salaris, dat hun waarde in de maatschappij representeert. 

‘Utrechtse’ beweging voor een sterk mbo

Al in 2020 sloegen de Utrechtse mbo’s (ROC Midden Nederland, Grafisch Lyceum, MBO Utrecht en Nimeto) en de gemeente Utrecht de handen ineen om te strijden voor een sterk mbo. Die samenwerking leidde onder meer tot de eerste mbo studentenvereniging van Nederland, een overkoepelende Utrechtse mbo studentenraad, en was Utrecht de eerste stad waarin mbo-studenten mee kunnen doen aan de introductiedagen en toegang kregen tot studentensport. Met een manifest voor ander taalgebruik zette Utrecht zich in voor een andere bejegening het mbo en mbo-studenten. En onlangs lanceerde de gemeente Utrecht de podcast ‘Het beste voor je kind’ en voerde samen met de Utrechts mbo’s campagne voor de talentenmaatschappij. Nu hebben ze het voortouw genomen in het opstellen van een petitie, waar belangrijke betrokken organisaties zich bij hebben aangesloten. Aan de basis van de petitie ligt een uitgebreidere position paper, waar Karen Heij – die promoveerde op de eindtoets in het basisonderwijs – aan meeschreef.

In de komende periode wordt de petitie verder uitgewerkt. Doel is om regulier met het ministerie en de Tweede Kamer in gesprek te gaan over de voortang van de talentenmaatschappij. 

Lees hier de petitie, en hier de position paper ‘Van selectie- naar talentenmaatschappij’.