Utrechts offensief bestrijdt ontwrichtende effecten drugscriminaliteit

Het college van burgemeester en wethouders heeft het voorstel ‘Grenzen stellen, perspectief bieden’ voor de aanpak van de effecten van drugs gerelateerde criminaliteit aan de gemeenteraad gestuurd.

Burgemeester Dijksma: ‘Utrecht is een plek waar mensen heel graag wonen. De sfeer is prettig, we houden de menselijke maat hoog in het vaandel. Maar er is ook een donkere, minder zichtbare kant. Utrecht vormt een centrale rol in de internationale drugshandel. Daar moeten we als één overheid sterker tegen optreden, al zal het een strijd van lange adem zijn. We doen dat op z’n Utrechts; streng tegenover criminelen die moedwillig de fout in gaan en met een helpende hand om perspectief te bieden aan mensen die eruit willen stappen.’

De in het voorstel beschreven acties worden uitgewerkt en uitgevoerd in samenwerking met vele partners: van Politie, Openbaar Ministerie, Reclassering tot Jongerenwerk en private instellingen als Rabobank, woningcorporaties en uitzendbedrijven. Het plan bevat zowel een groot aantal nieuwe interventies, als versterking van bestaande programma’s.

Utrecht als spil
De nota is gebaseerd op een recent een rapport waarin actuele cijfers, analyses en onderzoek naar drugscriminaliteit van gemeente, politie en partners zijn samengebracht. Er blijken in de stad ongeveer 50 criminele samenwerkingsverbanden actief, in de regio zo’n 150. Utrechtse criminele netwerken zijn te linken aan veel criminaliteit elders in Nederland en in het buitenland. In Utrecht is in 2020 een locatie aan het licht gekomen waar expertise voor ram- en plofkraken werd ontwikkeld. Veelal jonge criminelen leerden daar met explosieven geldautomaten op te blazen. Ook laat het rapport signalen zien, waarbij illegaal verkregen geld wordt doorgesluisd via ondergronds bankieren en witwassen naar kwetsbare branches in de bovenwereld.

Perspectief voor jongeren
Utrecht en omliggende gemeenten kennen veel jonge inwoners. Criminele organisaties zien de stad en regio dan ook als ideale kweekvijver om jongeren te benaderen. Naast de inzet op het voorkomen van criminaliteit, is een belangrijk element van deze programma’s en interventies gericht op jongeren die al met één been in de criminaliteit staan en dreigen door te groeien. Deze groep is moeilijk te bereiken en daarom gaat Utrecht o.a. werken met credible messengers, mensen die zelf uit de criminaliteit zijn gestapt en het gezag hebben om jongeren andere keuzes te laten maken.
Dijksma: ‘Het in de criminaliteit rollen van jongeren gebeurt subtiel, in eigen buurt of via school. Ze krijgen het beeld voorgeschoteld dat drugsdealers in feite gewoon handelaren zijn die klanten een plezier doen. Het is zorgelijk wanneer het beeld ontstaat dat criminaliteit normaal is. Daarom willen we de kweekvijver van criminele organisaties stoppen. Er als overheid zijn op het juiste moment maakt het verschil als we willen voorkomen dat jongeren kiezen voor de criminaliteit of er permanent uit willen blijven en niet terugvallen.’

Verschillende landelijke pilots rondom wijkrechtspraak worden eind dit jaar landelijk geëvalueerd. Afhankelijk van de resultaten (waaronder bijdrage aan het terugdringen van (de effecten van) (drugs)criminaliteit) en de prioriteiten in de strafrechtketen, wordt gekeken of een dergelijk initiatief in de gemeente Utrecht ingezet kan worden. Bij wijkrechtspraak kijkt één rechter integraal naar de verschillende rechtszaken van een gezin of persoon. Door actief regie te voeren en beslissingen in samenhang met elkaar te nemen is het de bedoeling dat problemen van mensen (schulden, dagbesteding/werk, leerplicht, psychische problematiek etc.) effectief kunnen worden aangepakt.
Voor personen die toch in detentie terecht zijn gekomen, gaat de gemeente nog intensiever samenwerken met de Dienst Justitiële Inrichtingen en Reclassering om de kans op herhaling na hun gevangenisstraf te voorkomen.

Werk met status
Een baan met status is het alternatief voor een leven in de criminaliteit. Daarom wordt de inzet van speciale jobcoaches voor jongeren die moeilijk aan het werk komen verkend. Die helpen bij het vinden van werk, tijdens of na detentie. De Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) wordt als belemmering gezien om aan het werk te komen. De gemeente onderzoekt met het ministerie van Justitie en Veiligheid hoe deze drempels – onder voorwaarden – kunnen worden weggenomen.

Criminele geldstromen verstoren
Een tweede pijler van het voorstel gaat over het inzicht krijgen in criminele geldstromen. Er gaan vele miljarden om in de drugshandel en daaraan gerelateerde economie. Boven- en onderwereld vermengen zich. De gemeente zet in op een gebiedsgerichte aanpak, daar waar de risico’s voor criminele inmenging het hoogst zijn. In Utrecht zijn dat bedrijventerrein Nieuw Overvecht en de Amsterdamsestraatweg. Lessen die hier geleerd worden, kunnen vervolgens benut worden voor de hele stad en regio. Drugscriminaliteit speelt immers in alle wijken. Ook bewoners en professionals spelen hier een belangrijke rol in, door signalen die ze opvangen te melden bij de gemeente en politie.