Utrecht onderzoekt institutioneel racisme

Utrecht wil zich goed wapenen tegen de risico’s van discriminatie in de uitvoering van het gemeentebeleid. Als onderdeel daarvan liet het college, op verzoek van de gemeenteraad, een onderzoek doen. Een externe onderzoeker onderzocht of er regels of processen binnen de gemeente zijn die expliciet onderscheid maken en daardoor ongelijkheid creëren tussen mensen van bijvoorbeeld verschillende afkomst, religie of huidskleur.

Stad voor iedereen

Wethouder Voortman (diversiteit en organisatie): “Utrecht moet een stad zijn waarin iedereen zich thuis voelt. Daarom hebben wij dit onderzoek ook laten doen. Er is binnen onze organisatie geen plek voor racisme. We willen er niet naïef over zijn, discriminatie kan bestaan als de corrigerende mechanismen onvoldoende werken. Waar mensen werken, liggen risico’s op de loer. Er worden continu afwegingen gemaakt met oog op veiligheid, efficiency, effectiviteit. Wij willen dat zo goed mogelijk doen en in de praktijk blijkt dat het beter kan.”

De onderzoekers wijzen in het rapport op de risico’s door de manier waarop de gemeente werkt. De risico’s van het werken met aandachtsgebieden, data- en meldingsgestuurd werken en discretionaire bevoegdheid (eigen beslissingsruimte van medewerkers) zijn beheersbaar omdat er voldoende waarborgen zijn ingebouwd. Wel is er een tekortkoming geconstateerd die de onderzoekers als eerste aanwijzing voor institutioneel racisme beschouwen. Daarbij gaat het volgens het rapport om voorbeelden waarbij in de informele omgangsvormen op de werkvloer ruimte werd gelaten voor de mogelijkheid van ongelijke behandeling. Dat brengt risico’s met zich mee, omdat ze kunnen leiden tot institutioneel racisme als ze niet worden aangepakt.
Om de risico’s op institutioneel racisme verder te verkleinen wil de gemeente daarom meer investeren in het bespreekbaar maken van het onderwerp en het continu investeren in de professionaliteit van medewerkers, bijvoorbeeld met trainingen en versterken van de rol van vertrouwenspersonen. Ook gaat de gemeente actiever met burgers in gesprek, juist als er niets aan de hand is. Meer inzet van wijkboa’s kan hierbij helpen.

Onderzoek naar institutioneel racisme vraagt aandacht

Het onderzoek is pionierswerk gebleken. De (wetenschappelijke) definitie van ‘institutioneel racisme’ nog niet eerder toegepast binnen overheidsinstanties. Daarmee is met dit onderzoek een stap gezet in de mogelijkheden voor overheden om hun keuzes op inrichting van regels, systemen en processen en de effecten daarvan op alle inwoners beter onder de loep te nemen. Het onderzoek had – zoals de onderzoekers zelf constateren - een sterk exploratief karakter. Het vraagt inspanningen vanuit de wetenschap en overheden om institutioneel racisme verder te kunnen onderzoeken en operationaliseren.