Nieuw ontdekt kanaal bij Utrecht toont: Romeinen zetten de Rijndelta naar hun hand

Foto: Archeologisch onderzoek rond de oever van het kanaal, links de Meerndijk

Het Romeinse kanaal bevindt zich deels onder de Meerndijk, ten zuiden van de A12. Deze dijk is in de dertiende eeuw aangelegd bovenop de ruim 1.000 jaar oudere, inmiddels volledig dichtgeslibde watergang. Dat er in de Romeinse tijd een verbinding bestond tussen Rijn en Hollandse IJssel, was al langer bekend. Bij eerder onderzoek kon echter niet met zekerheid worden vastgesteld dat deze waterweg door de mens is gegraven. Dat is nu wel gelukt. Zo blijkt de oever messcherp in het omringende veen te zijn gestoken. Bovendien loopt het kanaal over minstens 800 meter kaarsrecht. 

Romeinse Rijkswaterstaat 

"Het nieuw ontdekte kanaal bij De Meern laat zien hoe de Romeinen de Rijndelta naar hun hand zetten. Een waardevolle ontdekking die een stukje toevoegt aan het verhaal van de Romeinen in Nederland", aldus wethouder Streefland, verantwoordelijk voor erfgoed. Dit deden zij onder meer door dwarsverbindingen tussen de verschillende riviertakken te graven. De doorsnede van het kanaal lijkt veel op de beroemde ‘Corbulogracht’. Dit kanaal werd rond het jaar 50 op last van de Romeinse bevelhebber Corbulo gegraven tussen de mondingen van de Rijn en de Maas, vlak achter de duinen. In 2021 werd bij Oosterhout (Gelderland) ook al een tot dan toe onbekend Romeins kanaal ontdekt. Dit verbond de Waal met een noordelijker gelegen riviertak. 

Het kanaal bij De Meern lijkt, net als de Corbulogracht, in het midden van de eerste eeuw te zijn aangelegd als onderdeel van de Romeinse grens (limes). Aan het noordelijke uiteinde van de waterweg, in De Meern, werd vorig jaar een klein militair steunpunt ontdekt dat functioneerde tussen de jaren 50 en 80 van de eerste eeuw, en mogelijk ook later nog. De recente vondsten in Rijnenburg suggereren dat Romeinse militairen in die jaren ook actief waren rond het zuidelijke uiteinde van het kanaal. 

Gebiedsontwikkeling Rijnenburg 

Het archeologisch onderzoek in Rijnenburg vindt plaats vooruitlopend op de toekomstige ontwikkeling van het gebied. Behalve duurzame energieopwekking, natuurontwikkeling, sport en recreatie is in Rijnenburg op termijn plaats voor grootschalige woningbouw. Midden in het gebied ligt een groot aantal archeologische vindplaatsen. De meeste dateren uit de Romeinse tijd. Het doel van het onderzoek is inzicht te krijgen in de kwaliteit en omvang van de archeologische resten. Bijzonder is dat dit in Rijnenburg in een veel eerder stadium gebeurt dan gebruikelijk. Zo zijn straks niet alleen water en bodem maar ook erfgoed sturend bij het opstellen van ruimtelijke scenario's. 

Foto: overzichtskaartje van het gebied met het kanaal

Samenwerking 

In dit project werkt de gemeente Utrecht samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Universiteit Utrecht, Universiteit van Amsterdam en Consortium Grondeigenaren Rijnenburg. Het project wordt mede mogelijk gemaakt door de regeling Erfgoed Deal en de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. 

Wil je op de hoogte blijven van de archeologische ontwikkelingen in polder Rijnenburg? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief: https://www.aorta.nu/erfgoed-rijnenburg/nieuwsbrief/. Of neem een kijkje op de projectwebsite: www.aorta.nu/erfgoed-rijnenburg.