Nieuwjaarsbijeenkomst 2025

Toespraak burgemeester Sharon Dijksma

TivoliVredenburg, 6 januari 2025

Lieve Utrechters,

Allereerst wens ik jullie allemaal een warm en liefdevol nieuwjaar. 

Daar stonden we. Op 9 november. Bij onze dierbare Dom, die na 5 jaar eindelijk uit zijn jasje ging. Die ons helemaal in het licht zette. De Dom, het middelpunt van onze geliefde stad. We keken naar de lichtshow van de Dom en even was er niets anders dan dat. Terwijl het stormt in de samenleving, stonden wij in het oog van de orkaan. In de bescherming van de Martinustoren. 

En de Martinustoren neemt zijn taak als beschermer serieus. Een van de klokken in de toren heet ook de Martinus. Daar staat een prachtige inscriptie in: 'Ik, Martinus, met een stem van twee tonen hoger, beschermer van de vaderstad, in het bijzonder van de Utrechtse Dom, zal ook voor mijn burgers een tweede muur zijn, telkens wanneer de tijd tweedracht zaait.'

Een tweede muur, telkens wanneer de tijd tweedracht zaait. Ik vrees dat we de Martinusklok de komende tijd hard nodig hebben. 

2024 was opnieuw een jaar waarin de polarisatie hoog oplaaide. Een jaar met veel gevoelens van boosheid, ontevredenheid en angst. Bijna wekelijks was er wel een demonstratie en niet zelden moesten we alle zeilen bijzetten om dat op een goede manier te laten verlopen. 

De demonstraties laten mij zien dat veel mensen het gevoel hebben dat hen iets wordt afgenomen of dat er onrecht wordt gedaan. Het is belangrijk dat zij dit kunnen uiten, het is een grondrecht.  

Maar het toont ook dat we te maken hebben met een samenleving waarin mensen soms lijnrecht tegenover elkaar komen te staan. Zeker als groepen ten onrechte verantwoordelijk worden gemaakt voor acties van enkelen. 

Dit raakt ook onze stad, waar sommigen zich niet meer veilig of welkom voelen. Maar dat mogen we niet laten gebeuren. Ik wil dat niet laten gebeuren. Niet in Nederland, maar zeker niet in Utrecht. Waar we allemaal Utrechters zijn. Waar we allemaal naar dezelfde Dom kijken. 

Dus wat kunnen we doen? Hoe kunnen we het gevoel van 9 november vasthouden?

Het gevaar is dat we ons laten meeslepen door een onderbuikgevoel. Een sentiment dat anderen verantwoordelijk maakt voor de ontevredenheid die we misschien zelf voelen. 

Het gevaar is dat we ons lam laten slaan. Door de grote, vreselijke dingen die in de wereld gebeuren en die ons via het nieuws bereiken. 

Hoe kunnen we een antwoord bieden op de vraag hoe we als samenleving veerkrachtig en stabiel kunnen blijven? Het is verleidelijk om je mee te laten slepen door angst of te denken dat je niets kunt veranderen. Maar ik geloof in iets anders: hoop. 

Hoop geeft ons de kracht om een andere weg in te slaan. Niet door simpelweg te benoemen wat niet goed gaat, maar door te laten zien wat wel kan. Hoop is wat ons samenbrengt. Hoop zorgt voor de tweede muur van bescherming, wanneer de tijd tweedracht zaait.

Er zijn zoveel voorbeelden in onze stad die deze tweede muur bouwen. 

Zo was ik afgelopen jaar op bezoek bij Stichting Tamount. Deze organisatie slaat al 40 jaar een brug tussen buurtgenoten van verschillende achtergronden.

Of neem de winteractie van Diaconie Utrecht, waarin hulpverlenende organisaties samenwerken om onze meest kwetsbare inwoners te helpen. 

En in april was ik bij het vijfjarig jubileum van buddy-to-buddy. Deze organisatie koppelt Utrechters aan nieuwkomers in Utrecht, op basis van gelijkwaardigheid en interesses. Ik hoorde van alle buddy’s hetzelfde: door vriendschap met een nieuwkomer verandert je perspectief op de wereld.  

Gelijkwaardigheid is het uitgangspunt van buddy to buddy. Als je op zoek gaat naar de overeenkomsten, en niet naar de verschillen, dan blijk je veel dingen gemeenschappelijk te hebben. 

Dat vind ik waardevolle inzichten. Je hoeft niet dezelfde mening te hebben. Je hoeft alleen maar bereid te zijn om op zoek te gaan naar wat wel gemeenschappelijk is.

Ik denk dan aan de bijeenkomst die wij op 29 november hebben gehad, met sleutelfiguren uit de stad. Vertegenwoordigers van de islamitische, joodse en christelijke gemeenschap, het onderwijs, wijkwerkers, FC Utrecht, jongeren… 

We hebben met elkaar gesproken over hoe we om moeten gaan met de toenemende verdeeldheid en onverdraagzaamheid in Nederland. En ook hier kwam naar voren: we moeten vasthouden aan wat we gemeenschappelijk hebben. Samen maken we de samenleving en iedereen heeft daar een plek in. 

Op dit punt past een vergelijking met de formidabele sportieve prestaties van de voetballers van FC Utrecht. Dit team heeft laten zien dat elke speler zijn eigen waarde heeft in het veld, en dat alleen door samenwerking de winnende doelpunten gescoord konden worden. Of, nou ja, alleen de laatste wedstrijd niet dan. Maar laten we eerlijk zijn: een goed team moet ook z’n verlies kunnen nemen. En dat geldt uiteraard voor ons allemaal. En we gaan natuurlijk voor Europees voetbal dit jaar.

Het is hard werken, met de juiste mentaliteit, zei trainer Ron Jans. Een treffende omschrijving. Hard werken, met de juiste mentaliteit. En in Utrecht zijn heel veel mensen die dat doen. Die zich dagelijks inzetten voor hun wijk en voor hun medemens. Ik ben jullie allen heel dankbaar. Jullie zijn onmisbaar. 

Door diverse onderscheidingen kunnen we sommige vrijwilligers even extra in het zonnetje zetten. Afgelopen jaar hebben we 49 koninklijke onderscheidingen uitgedeeld, 23 stedelijke onderscheidingen – waaronder een zilveren stadsmedaille voor onze vertrekkende wethouder Lot van Hooijdonk - en 11 jeugdlintjes. En leeftijd bleek dus geen enkele belemmering om je in te zetten je voor je stadsie: de jongste was 11 jaar en de oudste 98. Dat bewijst maar weer: vrijwilligerswerk maakt je wijzer en jonger tegelijk! 

De geluiden in de afgelopen periode dat de integratie zou zijn mislukt…die komen van mensen die er baat bij hebben om verdeeldheid te zaaien. Laten we afspreken dat wij Utrechters daar niet aan meedoen. Discriminatie, islamafobie en jodenhaat: het hoort niet bij Utrecht. Wij zijn allemaal Utrechters. Wat Utrecht aangaat, gaat iedereen aan. Dus praat met elkaar en leer van elkaar. 

2025 is een ongewis jaar. Er gaan dingen op ons afkomen die we niet kunnen voorzien. 

Hoe kunnen we dat gevoel van 9 november vasthouden, toen we allen bij de Dom stonden en toen er even niets anders bestond?

Misschien door gewoon regelmatig naar de Dom te kijken. En dan terug te denken aan dat moment. Toen de Dom ons licht gaf.

En hoe mooi is het om dan te bedenken dat deze verlichting letterlijk een cadeau was van inwoners en bedrijven aan onze stad. We hebben onszelf deze verlichting gegund. En misschien klinkt het wat stichtelijk, maar wellicht dat deze verlichting ook figuurlijk een baken van hoop kan zijn. 

Hoop is niet alleen een abstract begrip. Het is een werkwoord. Iets wat we dagelijks in praktijk moeten brengen. 

Als stad kunnen we op die manier een lichtend voorbeeld zijn. Elke dag hebben we de kans om een verschil te maken. Laat hoop niet alleen een woord zijn, maar een daad.

En dan kom ik nog een laatste keer terug op die prachtige inscriptie op de Martinusklok. 

Laten we, als inwoners van Utrecht, niet alleen hopen op de bescherming van een tweede muur, maar zelf die muur zijn. Een muur van verbondenheid, van kracht en van licht in donkere tijden. Samen kunnen we het verschil maken, telkens wanneer de tijd tweedracht zaait.

Mijn oproep dit jaar is daarom: investeer in elkaar. Zoek de verbinding. Zoek het gemeenschappelijke in wat nu nog verschillend lijkt. Ga eens spontaan langs bij een buur om te vragen hoe het gaat, drink samen een kopje koffie, ontdek de buurt tijdens een wandeling of kook voor elkaar. Zet een kleine stap. Want die kan een groot resultaat hebben.

Iemand die dat als geen ander weet, is de Syrische componist Nawras Altaky. Hij gaat zo voor ons zingen en begeleidt zichzelf op het traditionele instrument de oed. Nawras is ook een antwoord op deze tijd. Hij is gevlucht uit Syrië en heeft lang de eenzaamheid ervaren die het leven op een nieuwe plek met zich meebrengt. 

Totdat hij een kleine stap zette en inging op een uitnodiging voor een diner. Daar werd hij overgehaald om een lied te zingen. Zijn liefde voor muziek werd weer aangewakkerd. Deze kleine stap bracht een reeks aan gebeurtenissen op gang. En nu is hij een succesvol componist, met een conservatoriumopleiding. In zijn muziek verbindt hij verschillende culturen met elkaar. Zoals hij het omschrijft: 'Muziek heeft de kracht om mensen in het nu met elkaar te verbinden, waardoor hoop en licht ontstaat.'

Ik wens jullie - en ons als stad - voor 2025 heel veel hoop en verbinding. 

Jullie gaan nu genieten van een prachtig optreden van Nawras en zijn band. Ik dank jullie wel.